| |
Boek 'V2-VERGELTUNG' UIT DEN HAAG e.o. |
Onmiddellijk na het begin van de V2-activiteiten voerde het Britse Bomber Command op 14 en 17 september 1944 zware bomaanvallen uit op doelen in Wassenaar. Aangezien deze aanval geen succes bleek te zijn, ging men over tot precisieaanvallen, die werden uitgevoerd met Spitfires. Deze jachtbommenwerpers voerden twee bommen van 250 pond met zich mee en voerden beschietingen uit met hun 20 mm boordkanonnen. Hoewel deze luchtaanvallen het V2-bedrijf verstoorden, konden ze de lanceringen niet voorkomen. In de maanden januari tot en met maart 1945 konden de Duitsers een vrij constant afvuurtempo van zo’n 230 raketten per maand onderhouden, ondanks het feit dat de jachtbommenwerpers van de RAF langer boven de Haagse regio konden opereren door gebruik te maken van vliegvelden in het reeds bevrijde Brabant.
Aangezien de lanceerinstallaties nauwelijks te bestrijden waren, richtte de aandacht zich nu op de kwetsbare spoorweginfrastructuur. Op 11 december 1944 werd het Haagse station Staats Spoor gebombardeerd, waarbij 3 ton aan brisantbommen werd afgeworpen.
Overzichtskaart van Loosduinen, Den Haag en Wassenaar.
Marcel Prins Ontwerpen, Den Haag.
Voorts werd een bombardement uitgevoerd op een spoorwegviaduct bij Leiden en werd het station van die plaats verwoest. Speciaal locomotieven moesten het ontgelden, aangezien deze moeilijker te vervangen waren dan een vernield baanvak. De statistiek van het aantal lanceringen toont aan, dat ook deze aanvallen niet aan hun doel beantwoordden.
In de bossen bij Ommen waren twee één-kilometer-lange schuilsporen aangelegd, waarop de met V2-raketten beladen treinen, die bestemd waren voor de lanceergebieden in West Nederland, overdag werden opgesteld om deze tegen geallieerde luchtaanvallen te beschermen. In de nacht vervolgden de treinen hun weg naar Leiden, waar ze overdag op het station bleven staan tot het invallen van de avondschemering, op welk tijdstip ze naar het station Herensingel [het overslagpunt] werden gerangeerd. In de vroege ochtend vonden de verdere transporten met de Vidalwagens plaats.
Begin december 1944 maakte de Burgemeester van Wassenaar op bevel van de Wehrmachtskommandant bekend, dat eigenaars of beheerders van langs doorgangswegen gelegen gronden en percelen, vanaf 5 december alle aan de straatzijde gelegen toegangen en alle nabijgelegen schuren en loodsen moesten open houden. De toegangen moesten worden gekenmerkt door aan weerszijden witte planken of bossen stro te bevestigen. Waar geen schuren en dergelijke aanwezig waren moest de onmiddellijke omgeving van de woonhuizen vrij worden gehouden om voertuigen de gelegenheid te bieden daar te schuilen. Deze maatregel gold voor de Van Zuylen van Nijenveltstraat, de Rijksstraatweg en de Katwijkseweg. De markering van dekkingsmogelijkheden met bossen stro of witte planken werd ook in Warmond, Voorschoten en Katwijk verordonneerd. Door deze maatregel konden V2-gerelateerde transporten snel zichtdekking zoeken in geval van overvliegende Geallieerde verkennings- of jachtvliegtuigen.
Verder oostelijk, in Duitsland zelf, werden de grootste spoorwegknooppunten dagelijks gebombardeerd en doorgaans geheel vernield. Daarmee hoopten de Geallieerden de aanvoer van raketten vanuit de productiecentra te voorkomen. Door de inzet van vele duizenden dwangarbeiders wisten de Duitsers echter iedere nacht de schade aan de spoorwegemplacementen zodanig te herstellen, dat er ten minste twee sporen beschikbaar waren. Hierdoor konden de treinen met de raketten en vloeibare zuurstof blijven rijden8, doch konden er minder raketten naar de lanceergebieden worden aangevoerd, dan er werden geproduceerd. Zo arriveerde er eind september 1944 per dag slechts 200 m³ vloeibare zuurstof per spoor in het operatiegebied West-Nederland, hetgeen net genoeg was
Begin februari 1945 voerde de Engelse luchtmacht luchtaanvallen uit op de lanceerplaatsen. Ook de remise van de Westlandsche Stoomtram Maatschappij werd gebombardeerd. Men vermoedde er de opslag van raketten. De remise werd daarbij beschadigd, maar bleef bruikbaar. Wél werd bij de bombardementen op 6 en 9 februari de Hovybuurt zwaar getroffen. De tuinderijen bleven evenmin gespaard, zoals die van de firma Klinkenberg. In totaal werd er 14 ton aan brisantbommen afgeworpen.
Ten minste 11 gecamoufleerde V2’s waren op een op 6 februari 1945 door de RAF gemaakte luchtfoto van het Haagse Bos te zien. Deze raketten waren nog niet voorzien van hun springlading en moesten nog worden getest voor gebruik.
Op 3 maart 1945 wilde de Engelse luchtmacht in één klap een einde maken aan de V2-dreiging vanuit de Haagse regio. Daarbij werd echter de Haagse woonwijk het Bezuidenhout gebombardeerd. Het was mís: nog diezelfde nacht werden er weer raketten gelanceerd. In de nacht van 3 op 4 maart 1945 stortte één van de afgevuurde V2’s neer op de hoek van de Schenkweg en de Vlietstaat. Hierbij kwamen acht Haagse brandweerlieden om het leven.
Door een vergissing in de instructies aan de vliegers, vielen de Engelse bommen, in totaal 69 ton aan brisantbommen, niet op het Haagse Bos, maar op de dichtbevolkte Haagse woonwijk Bezuidenhout. Meer dan 500 mensen kwamen daarbij om het leven, en meer dan 200 mensen raakten gewond. Omdat het Bezuidenhout op dat moment zeer dicht bevolkt was als gevolg van de herhuisvesting van evacuée’s uit de ontruimde kuststrook van Den Haag en Wassenaar, alsmede in verband met de ontruiming van de afvuurplaatsen, raakten bijna 30.000 mensen dakloos [ruim 5% van de stadsbevolking van Den Haag]. Bij het bombardement ging 220.000 vierkante meter bebouwd gebied verloren. Een groot aantal door het bombardement dakloos geraakte personen moest daarom buiten de Randstad worden gehuisvest.
Toen in Londen de omvang van de ramp bekend werd wierp men boven het Bezuidenhout strooifolders uit, waarin excuus werd gemaakt voor de fatale vergissing. Het illegale blad Trouw verzuchtte na het bombardement:
‘De verschrikkingen van de oorlog nemen hand over hand toe. Wij hebben Den Haag zien branden na de vreeselijke bombardementen in verband met de V2-startplaatsen. Wij hebben de rookkolom gezien, die naar het zuiden afdreef en in volle zwaarte is het gericht van de oorlog op ons neergekomen. Midden in het Bezuidenhoutkwartier hebben wij de bommen op de Haagsche woonwijk naar beneden horen gieren en de dood en verderf zaaiende projectielen vielen eenige honderden meters van ons af. Tegelijkertijd hebben wij de brullende en brandende V2 de lucht in zien gaan, telkens als zij op gingen de adem inhoudend of zij niet zouden mislukken en neerstorten op de huizen van de bewooners. Het is een verschrikking de monsters in de nacht midden tussen de huizen te zien opgaan, heel de omtrek verlichtend. Wie denkt zich niet in de ontzettingen, die er meer te beleeven zijn in zulk een ‘frontstad’ als Den Haag nu is, als het meer dan tien dagen achtereen wordt gebombardeerd? Fel brandende en rookende gebouwen, een stad verstikt van walm, vluchtende vrouwen en kinderen, de mannen sleepend en zeulend met het overblijfsel van het huisraad, dat zij nog uit de chaos probeeren te redden. Wat een ellende, wat een nooden’.
[citaat uit het illegale blad Trouw]
Op 18 maart 1945 voerden zes Engelse Spitfires een luchtaanval uit op het kantoorgebouw van de Bataafsche Petroleum Maatschappij9 in Den Haag. Het gebouw werd door de Duitse luchtmacht gebruikt als onderkomen voor radaropstellingen en verbindingsapparatuur. Door deze installaties te vernietigen hoopten de Engelsen de bevelvoering en verbindingen van de V2-operatie lam te leggen. De gebouwen en installaties werden door het bombardement gedeeltelijk vernield, doch er kwam geen einde aan het lanceren van de raketten.
Diverse malen signaleerde het verzet Duitse activiteiten in de tramremise aan de Zwolsestraat en in de nabijgelegen Ford garage. Deze activiteiten hielden hoofdzakelijk verband met het V2-wapen. De Engelse luchtmacht voerde op 22 maart 1945 een bombardement uit, waarbij echter met name de huizen aan de Zwolsestraat werden getroffen. Bij deze aanval werd 20 ton aan brisantbommen afgewor-pen. In verband met de ontruiming van de kust als Sperrgebiet waren er geen slachtoffers te betreuren.
Op basis van de meldingen van het verzet werden de volgende doelen in Wassenaar bestookt: de montageplaats bij De Wittenburg, de opslagplaats in Rust en Vreugd en de startlocaties op Duindigt. Door de beschietingen en bombardementen kwamen tientallen burgers van Wassenaar om het leven en raakten er meer dan 100 gewond. Toen bleek dat de luchtaanvallen met Spitfires de Duitse V2-operaties onvoldoende konden lam leggen, werden grootschalige oppervlaktebombardementen uitgevoerd. Na het mislukte bombardement van 3 maart 1945, werd op 9 maart het landgoed Duindigt, waar de Duitsers niet minder dan 30 afvuurpunten afwisselend in bedrijf hadden, zwaar gebombardeerd. Dit keer met succes: een aantal gereed liggende raketten werd beschadigd. Uiteindelijk werd Duindigt toen door de Duitsers verlaten.
Borsboom, J.A.M.: Geheime V2’s waren oorzaak bombardement Bezuidenhout. Bij de produktie vonden reeds duizenden dwangarbeiders de dood. In: Nederlandse Historiën, Tijdschrift voor vaderlandse (streek)geschiedenis, Jg. 30, No. 2, mei 1996, p. 58-63.
Borsboom, J.A.M.: Gevolgen van de V2raketlanceringen voor Den Haag. In: Bezuidenhout Koerier, Jg. 13, No. 4, 18 mei 2000, p. 7-9.
Collier, B.: The battle of the V-weapons, 1944-45. 1964.
Korthals Altes, A.: Luchtfotojacht op Vergeldingswapens in Nederland 1944-1945. In: Spiegel Historiael, Jg. 19, No. 3, maart 1984, p. 114-119.
Korthals Altes, A.: Luchtgevaar. Luchtaanvallen op Nederland 1940-1945. Amsterdam, 1984.
Naar de voetnoten
Terug naar inhoudsopgave